تحلیل علل ریشه‌ای (RCA) چیست‌ (بخش اول)؟

نویسنده: مهندس سید سهند سبطی
مشاور مهندسی قابلیت اطمینان و مدیریت دارایی‌های فیزیکی

تحلیل علل ریشه‌ای یک روش حل مسئله با تمرکز بر روی شناسایی روابط علت و معلولی بروز یک پیشامد (اغلب با پیامدهای نامطلوب) و ارایه راهکارهایی برای مدیریت پیشامد و یا کنترل و مدیریت پیامدهای آن است.

استفاده از این روش در بررسی خرابی‌های تکراری، خرابی‌هایی با پیامدهای جدی و یا هر نوع پیشامدِ نامطلوبِ در ارتباط با تجهیزات، در سازمان های پیشرو در نگهداری و تعمیرات رایج است. در تحلیل ریشه ای خرابی معمولا طی جلسات طوفان فکری سناریوهای محتمل برای روابط علت و معلولی بروز خرابی مطرح و ثبت شده و سپس کارگروه تحلیل با جمع آوری مستندات و شواهد خرابی سناریوهای معتبر را شناسایی و جهت تمرکز بیشتر مشخص می‌کند. هر چه دلایل بروز خرابی بیشتر برای کارگروه آشکار شوند احتمال ارایه راهکارهای کارآمدتر و اثربخش‌تر اغلب افزایش می‌یابد. فضای طوفان فکری حاکم بر جلسات، نمایش بصری روابط علت و معلولی و در پی آن تمرکز بر شناسایی علل خرابی و بررسی آثار ایشان، این روش‌ را نسبت به روش‌های سنتی رایج تحلیل خرابی توانمندتر می‌سازد. در نهایت هدف از تحلیل، ارایه راهکارهایی است که با حذف، کنترل یا تغییر علل بروز خرابی از تکرار خرابی جلوگیری کرده و یا پیامدهای ناشی از آن را کنترل می‌کند.

روش‌های تحلیل علل ریشه ای متعددی در دنیا طرح ریزی شده و توسعه یافته که هر یک از توانمندی‌های ویژه در حل برخی مسایل برخوردارند.

بهره گیری مستمر از این روش ها اغلب نیازمند طی مراحل زیر است:

1- ایجاد بستر های لازم جهت شناسایی خرابی های تکراری و یا خرابی هایی با پیامدهای جدی

2- ایجاد دستور العمل های لازم جهت انتخاب خرابی های با اهمیت بیشتر جهت تحلیل، ایجاد ساختار سازمانی مناسب جهت هدایت و پیگیری جلسات تحلیل و تشکیل کارگروه های تحلیل، ایجاد ساختار مناسب جهت پیاده سازی و پیگیری راهکارهای منتخب

3- تعریف مسئله (خرابی) به صورت واحد و استاندارد

4- شناسایی روابط علت و معلولی بروز خرابی طی جلسات طوفان فکر و ثبت و نمایش بصری روابط شناسایی شد

5- اعتبار سنجی فرضیه های مطرح در روابط علت و معلولی از طریق بررسی مستندات و شواهد

6- تمرکز بیشتر بر روی روابط علت و معلولی معتبر

7- ثبت و ضبط راهکارهای پیشنهادی جهت جلوگیری از تکرار خرابی یا کاهش پیامدهای آن در جلسات طوفان فکری

8- انتخاب راهکارهای منتخب بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده

9- پیاده سازی راهکارهای منتخب طبق اولویت اجرایی مشخص شده

10- پایش اثربخشی راهکارهای پیشنهادی

در بخش های آتی در مورد معیارهای انتخاب راهکارهای پیشنهای برتر و نحوه تشکیل شبکه های علت و معلولی بیشتر بحث خواهد شد.